جهش سبز عربستان سعودی در صنعت قهوه : کاشت ۵۰ هزار نهال با فناوری‌های پیشرفته تا پایان ۲۰۲۵
ریاض، ۲۵ ژوئیه ۲۰۲۵ – پادشاهی عربستان سعودی در راستای تحقق اهداف چشم‌انداز ۲۰۳۰ و حرکت به سوی کشاورزی پایدار، پروژه‌ای جاه‌طلبانه را برای توسعه صنعت قهوه آغاز کرده است. این ابتکار که با هدف افزایش ۳۰ درصدی بهره‌وری درختان قهوه و معرفی گونه‌های مقاوم به خشکسالی و بیماری تا پایان سال ۲۰۲۵ طراحی شده، نقطه عطفی در تاریخ کشاورزی این کشور محسوب می‌شود. پروژه مذکور با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، از جمله کشت بافت و بیوراکتورها، نه تنها تولید نهال‌های قهوه باکیفیت را تسریع می‌کند، بلکه گامی بلند در مسیر خودکفایی و تقویت جایگاه عربستان در بازار جهانی قهوه به شمار می‌رود.
برنامه سعودی ریف: گامی برای تحول کشاورزی قهوه
این پروژه تحت نظارت برنامه توسعه کشاورزی روستایی پایدار، معروف به «سعودی ریف» (Saudi Reef)، و با همکاری مرکز ملی تحقیقات و توسعه کشاورزی پایدار (استدامه) اجرا می‌شود. به گفته ماجد البریکان، سخنگوی سعودی ریف، هدف اصلی این طرح کاشت ۵۰ هزار نهال قهوه با کیفیت بالا و افزایش بهره‌وری مزارع قهوه در مناطق کلیدی کشور است. این پروژه نه تنها به دنبال ارتقای کمی تولید است، بلکه با تمرکز بر گونه‌های مقاوم، به پایداری کشاورزی در برابر چالش‌های اقلیمی نیز کمک می‌کند.
این ابتکار با انتخاب شش نمونه ژنتیکی برتر از درختان قهوه در مناطق جازان، عسیر و الباحه آغاز شد. این مناطق به دلیل شرایط اقلیمی و خاک مناسب، از دیرباز کانون تولید قهوه در عربستان بوده‌اند. نمونه‌های انتخاب‌شده به آزمایشگاه‌های پیشرفته منتقل شدند تا با استفاده از فناوری کشت بافت، نهال‌هایی با کیفیت بالا و مقاوم تولید شود. تاکنون، این پروژه موفق به تولید ۱۷ هزار جنین سوماتیک (غیرجنسی) و چهار هزار گیاه در مرحله ریشه‌زایی شده است. از این تعداد، هزار و ۲۰۰ گیاه به گلخانه‌ها منتقل شده‌اند تا با شرایط محیطی سازگار شوند و ۴۰۰ نهال دیگر در مرحله سختی‌پذیری قرار دارند.
فناوری‌های پیشرفته در خدمت کشاورزی پایدار
یکی از ویژگی‌های برجسته این پروژه، استفاده از فناوری‌های نوین برای تسریع تولید و کاهش وابستگی به نیروی انسانی است. نصب دستگاه شتاب‌دهنده رشد زیستی (بیوراکتور) یکی از این نوآوری‌هاست که امکان تولید سریع‌تر و کارآمدتر نهال‌های قهوه را فراهم کرده است. این دستگاه با ایجاد شرایط بهینه برای رشد جنین‌های گیاهی، زمان مورد نیاز برای تولید نهال‌های سالم را به طور قابل‌توجهی کاهش داده است.
علاوه بر این، پروژه سعودی ریف بر شناسایی و توسعه گونه‌های برتر ژنتیکی تمرکز دارد. تاکنون ۸۲ الگوی ژنتیکی از درختان قهوه مورد بررسی قرار گرفته و بر اساس شباهت‌های ریخت‌شناسی به ۱۲ گروه ژنتیکی دسته‌بندی شده‌اند. این دسته‌بندی به پژوهشگران اجازه می‌دهد تا گونه‌هایی با ویژگی‌های مطلوب، مانند مقاومت در برابر بیماری‌ها و خشکسالی، را شناسایی و تکثیر کنند. همچنین، از طریق قلمه‌گیری از گونه‌های برتر ژنتیکی، هزار قلمه ریشه‌دار تولید شده که به عنوان پایه‌ای برای تولید گیاهان قابل‌ردیابی و با کیفیت بالا مورد استفاده قرار می‌گیرند.
توسعه گونه‌های مقاوم: گامی در برابر تغییرات اقلیمی
یکی از اهداف کلیدی این پروژه، توسعه گونه‌های قهوه مقاوم در برابر چالش‌های اقلیمی است. تغییرات اقلیمی، از جمله خشکسالی و افزایش دما، تهدیدی جدی برای کشاورزی در منطقه خاورمیانه به شمار می‌رود. عربستان سعودی با سرمایه‌گذاری در فناوری‌های کشاورزی و تحقیقات ژنتیکی، در تلاش است تا گونه‌هایی از قهوه را توسعه دهد که نه تنها در برابر کم‌آبی مقاوم باشند، بلکه توانایی مقابله با بیماری‌های رایج را نیز داشته باشند. این رویکرد نه تنها به پایداری تولید قهوه کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به عنوان الگویی برای سایر کشورهای منطقه که با چالش‌های مشابه مواجه‌اند، مورد استفاده قرار گیرد.
به گفته البریکان، تمرکز بر گونه‌های مقاوم به خشکسالی و بیماری، بخشی از استراتژی گسترده‌تر پادشاهی برای دستیابی به کشاورزی مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی است. این پروژه با بهره‌گیری از دانش روز و تجربیات بین‌المللی، به دنبال ایجاد مزارعی است که بتوانند در شرایط سخت محیطی نیز عملکرد مطلوبی داشته باشند.
آموزش و توانمندسازی کشاورزان
علاوه بر پیشرفت‌های علمی و فنی، برنامه سعودی ریف توجه ویژه‌ای به آموزش و توانمندسازی کشاورزان محلی دارد. تاکنون، ۱۰۹ کشاورز در تورهای مطالعاتی داخلی و بین‌المللی شرکت کرده‌اند تا با جدیدترین روش‌های کشت، برداشت و فرآوری قهوه آشنا شوند. همچنین، بیش از ۲۰۰ نفر از بهره‌برداران و مشارکت‌کنندگان این طرح در کارگاه‌ها و سمینارهای آموزشی شرکت کرده‌اند.
این برنامه‌ها با هدف انتقال دانش فنی و ارتقای مهارت‌های کشاورزان طراحی شده‌اند تا آن‌ها بتوانند از فناوری‌های جدید به طور مؤثر استفاده کنند.
یکی از دستاوردهای این پروژه، تدوین کتاب مرجعی برای کشاورزان محلی است که به عنوان راهنمایی جامع برای کشت، برداشت و فرآوری قهوه عمل خواهد کرد. این کتاب با بهره‌گیری از دانش و تجربیات علمی، به کشاورزان کمک می‌کند تا بهترین روش‌ها را در مزارع خود پیاده‌سازی کنند و کیفیت محصول نهایی را بهبود بخشند.
حضور در بازار جهانی قهوه
عربستان سعودی نه تنها به دنبال افزایش تولید داخلی قهوه است، بلکه قصد دارد جایگاه خود را در بازار جهانی این محصول نیز تقویت کند. متولیان برنامه سعودی ریف با حضور فعال در رویدادهای بین‌المللی قهوه، از جمله نمایشگاه‌ها و کنفرانس‌های جهانی، تلاش می‌کنند تا قهوه سعودی را به عنوان برندی معتبر و باکیفیت معرفی کنند. این تلاش‌ها با هدف افزایش صادرات قهوه و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این صنعت صورت می‌گیرد.
قهوه سعودی، به‌ویژه قهوه تولیدشده در مناطق جازان و عسیر، به دلیل طعم و عطر منحصربه‌فرد خود، پتانسیل بالایی برای رقابت در بازارهای جهانی دارد. با بهبود کیفیت نهال‌ها و افزایش بهره‌وری مزارع، انتظار می‌رود که تولید قهوه در عربستان طی سال‌های آینده رشد چشمگیری داشته باشد.
چشم‌انداز آینده: کشاورزی پایدار و خودکفایی
پروژه کاشت ۵۰ هزار نهال قهوه تنها یکی از گام‌های عربستان سعودی در مسیر تحقق اهداف چشم‌انداز ۲۰۳۰ است. این چشم‌انداز که با هدف تنوع‌بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به نفت طراحی شده، بر توسعه بخش‌های غیرنفتی، از جمله کشاورزی، تأکید دارد. صنعت قهوه به دلیل پتانسیل بالای اقتصادی و فرهنگی، یکی از حوزه‌های کلیدی در این برنامه محسوب می‌شود.
با تکمیل این پروژه تا پایان سال ۲۰۲۵، انتظار می‌رود که نه تنها تولید قهوه در عربستان افزایش یابد، بلکه این کشور به یکی از بازیگران مهم در بازار جهانی قهوه تبدیل شود. علاوه بر این، توسعه گونه‌های مقاوم و استفاده از فناوری‌های پیشرفته می‌تواند به عنوان الگویی برای سایر کشورهای منطقه عمل کند و به پایداری کشاورزی در برابر تغییرات اقلیمی کمک کند.
نتیجه‌گیری
ابتکار سعودی ریف برای توسعه صنعت قهوه نمونه‌ای برجسته از ترکیب فناوری، علم و تعهد به پایداری است. با کاشت ۵۰ هزار نهال و افزایش ۳۰ درصدی بهره‌وری درختان قهوه تا پایان سال ۲۰۲۵، عربستان سعودی نه تنها به دنبال تقویت اقتصاد کشاورزی خود است، بلکه گامی بزرگ در مسیر خودکفایی و حضور در بازارهای جهانی برمی‌دارد. این پروژه با تمرکز بر آموزش کشاورزان، استفاده از فناوری‌های نوین و توسعه گونه‌های مقاوم، آینده‌ای روشن برای صنعت قهوه این کشور ترسیم می‌کند.
در حالی که جهان با چالش‌های اقلیمی و اقتصادی مواجه است، تلاش‌های عربستان برای ایجاد کشاورزی پایدار و مقاوم، می‌تواند الهام‌بخش سایر کشورها باشد. با ادامه این روند، قهوه سعودی به زودی می‌تواند جایگاهی ویژه در فنجان‌های قهوه سراسر جهان پیدا کند.