افزایش مصرف و قیمت قهوه در ایران

افزایش مصرف و قیمت قهوه در ایران

بر اساس آمارهای گمرک، واردات قهوه به ایران در سال ۱۴۰۲ با ۷۵ درصد افزایش به ۱۴۸ میلیون دلار رسید!

آمارهای مربوط به میزان عرضه و تقاضای قهوه، گزارش‌های میدانی و تأیید فعالان بازار نشان می‌دهد که مصرف قهوه در میان ایرانیان طی سال‌های اخیر به میزان چشمگیری افزایش یافته است و حالا دیگر نوشیدن قهوه به کافه‌ها محدود نیست و بسیاری از مردم در خانه و محل کار هم قهوه می‌نوشند. این بالا رفتن تقاضای قهوه در ایران اگرچه به رونق کسب ‌و کارهای مرتبط با آن منجر شده، مسائلی مانند عرضه قهوه تقلبی در بازار را نیز در پی داشته است.

حسام ربیعی، رئیس انجمن قهوه ایران، عرضه قهوه‌های تقلبی را از چالش‌های مهم صنعت قهوه در ایران خواند و گفت: «ما سعی کردیم جلو این اتفاق را بگیریم اما موفق نشدیم».

او از فراوانی قهوه‌های بدون مجوز در بازارهای ایران خبر داد و گفت که این قهوه‌ها مواد مضری دارند و به مسمومیت شدید یا حتی مرگ مصرف‌کننده منجر می‌شوند.

ربیعی، افزایش طرفداران قهوه در ایران را تأیید کرد و گفت که سال ۱۴۰۲ حدود ۴۹ هزار تن دانه سبز قهوه وارد ایران شد، در حالی که میزان واردات قهوه در سال ۱۳۹۷ نزدیک به هشت هزار تن بود.

به گفته این فعال صنفی، از میزان مصرف قهوه در ایران آمار دقیقی وجود ندارد اما از آنجا که در این زمینه صادراتی وجود ندارد، همه آنچه وارد می‌شود به مصرف داخلی می‌رسند.

شهروندان بسیاری این روز‌ها با قهوه پیوند خورده‌اند. در کافه‌ها و یا در مسیر‌های مختلف، مردمی را می‌بینیم که با قهوه‌ای در دست، روز خود را می‌گذرانند. این افزایش مصرف، طبیعتا افزایش اشتغال و رونق این صنعت را نیز به دنبال داشته است. با این وجود کافه‌ها به مرور در حال تبدیل شدن به یک پدیده لوکس و گران هستند که فرم استفاده از قهوه را تغییر می‌دهند. از سوی دیگر قیمت جهانی قهوه نیز افزایش چشمگیری داشته که اثر خود را در بازار ایران هم گذاشته است.

وقتی درباره قهوه صحبت می‌کنیم به قسمت آن را تقسیم می‌کنیم. بخش اول دانه سبز، بخش دوم دانه برشته شده و بخش سوم قهوه‌ای است که می‌نوشیم. قیمت دانه سبز بستگی دارد از چه کشور و چه فروشنده‌ای و با چه قیمت دلاری وارد کشور شده است.

رقابت بر سر قهوه نیز در بازار روی قیمت اثر دارد. در خصوص قهوه‌ی برشته شده بستگی دارد که تولیدکنندگان هزینه‌های بازار هدف را چگونه محاسبه کرده باشند و تخصصی که بابت این کار دارد چگونه است. برنامه استراتژیک فروش هم مؤثر است. در بخش سوم نیز هر کافه با توجه به موقعیت خود و سرویسی که ارائه می‌دهد، قیمت‌ها می‌تواند خیلی متفاوت باشد.

در یک مقایسه، قیمت قهوه نوشیدنی و برشته شده در ایران با کشور‌های دیگر، قیمت ارزان‌تری دارند. ایران در مقایسه با کشور‌های همسایه هم قهوه‌ی ارزان‌تری دارد. قیمت پایین انرژی و نیروی انسانی و جوان بودن این صنعت باعث ارزان بودن قهوه به نسبت کشور‌های دیگر است. این قیمت گاهی می‌تواند نصف باشد. در خصوص قهوه سبز، ممکن است به خاطر حجمی که داخل ایران وارد شده، گاهی این اتفاق می‌افتد که قهوه سبز، اندکی ارزان‌تر از کشور‌های مجاور است. البته معمولاً و در شرایط عادی، قهوه سبز ایران مقداری گران‌تر است.

سال گذشته حدود 49 هزار تن دانه سبز قهوه وارد شد که سال 97 نزدیک 8 هزار تن بوده است. مصرف دقیق قهوه در کشور مشخص نیست اما قهوه‌ای که وارد می‌شود در داخل مصرف می‌شود و صادراتی نداریم. البته در برشته کاری 15 درصد افت وزن به شکل بخار داریم. ما یک سری واردات قهوه فوری هم داریم. عموم کافه‌هایی که می‌بینید دستگاه اسپرسو و آسیابشان وارداتی است. البته در داخل ایران هم دو برند شروع به فعالیت کرده‌اند اما چون از لحاظ کیفی قابل رقابت نیستند، واردات انجام می‌شود.

دلار نیمایی در دانه سبز قهوه حذف نشده است. ماده اولیه تولید این صنعت دانه سبز است و مهم است که ارز نیمایی برای آن حفظ شود. قهوه گروه کالایی 22 بود و سال گذشته طی اتفاقی گروه 21 شد اما الان گروه 23 است. ما اصرار داریم که به گروه کالایی 22 برگردد.

صنعت قهوه در ایران یک صنعت رو به رشد و با سرعت زیاد است. طی 6 سال گذشته، هر سال حدود 40 درصد تا 70 درصد افزایش واردات دانه سبز را داشتیم. به صورت کلی صنعت قهوه یک صنعت با ارزش افزوده بسیار زیاد است. وقتی دانه سبز وارد می‌شود در برشته کاری‌ها، رست می‌شود و بعد از آن کافه‌های بسیار زیادی آن کافه را سر می‌کنند که هر کدام نیروی کار می‌طلبد.

آموزش برشته کاری و باریستایی و کافه داری و نمایشگاه‌ها و مسابقات بخشی از بازار قهوه هستند. ما تصور می‌کنیم در سال‌های گذشته بیش از 50 هزار شغل مستقیم توسط قهوه به وجود آمده است. شغل‌هایی مانند بسته‌بندی، حمل و نقل، ظروف قهوه، تولید ماشین آلات قهوه نیز بخش دیگری از اشتغال آفرینی قهوه در کشور است.

بیش از صدهزار نفر به صورت غیرمستقیم در زمینه‌ی قهوه مشغول کسب درآمد هستند.

قیمت قهوه در یک سال گذشته افزایش قابل توجهی داشته است. مهم‌ترین مسأله بحث عرضه و تقاضاست. تقاضا برای قهوه هر سال در جهان بیشتر می‌شود و مصرف قهوه در سال گذشته طی بیست سال اخیر بی سابقه بوده است. امسال هم پیش‌بینی می‌شود که مصرف قهوه در جهان رکورد بزند.

تبلیغاتی که برای سلامتی قهوه انجام می‌شود در این افزایش مصرف مؤثر بوده است. بازار‌های چین و هند و آمریکا افزایش مصرف را رونق داده‌اند. عرضه‌ی قهوه نیز در یکسال اخیر دچار چالش‌هایی شده است. افزایش دما و خشکسالی طی سال گذشته در ویتنام که یکی از بزرگترین کشور‌های تولید‌کننده قهوه ربوستا است، باعث گرانی جهانی قهوه شده است.

تقریباً قیمت این قهوه از سال گذشته دو برابر شده است. کشور‌های آسیا شرقی مانند اندونزی هم دچار مشکلات آب و هوایی هستند و بر روی قیمت مؤثر بوده‌اند. قهوه عربیکا هم نسبت به سال گذشته 50 درصد افزایش قیمت داشته است. با توجه به کم شدن عرضه ربوستا و پیش‌بینی که برای سال آینده می‌شود، خیلی از کشور‌ها قهوه عربیکا را به چرخه‌ی مصرف آورده‌اند. به طور کلی افزایش دما زمین در برخی از مناطق، کشاورزان را از کاشت قهوه به سمت مواد غذایی دیگر برده است.

اتفاقی که در ایران افتاده این است که تعداد طرفداران قهوه هر روز بیشتر می‌شود. اقشار بسیاری در ایران رو به قهوه آورده‌اند و فقط به کافه خلاصه نمی‌شوند. خیلی از افراد در خانه، جاده و… قهوه می‌نوشند. البته بخش لوکس قهوه نیز جریان دارد و هر روز قهوه‌های گران‌تر و تخصصی‌تر افزایش می‌یابند. نوشیدن قهوه در فضا‌های غیرلوکس و در دسترس مانند دکه‌ها و مغازه‌های بین راهی افزایش یافته است.

در برخی از مشاغل که نیاز به بیدار ماندن دارند، نوشیدن قهوه رشد کرده است. در حال حاضر قهوه‌های با قیمت پایین مصرف زیادی دارد و الزاماً قهوه خوردن تبدیل به یک پدیده‌ی لوکس نمی‌شود. خوشبختانه قهوه به یک نوشیدنی در دسترس تبدیل شده است. درست است که دانه‌ی سبز قهوه در جهان افزایش پیدا کرده است، اما این اتفاق بار اول نیست که می‌افتد و همیشه شاهد آن بودیم.

به هر حال بازار خود را با قیمت‌های جدید هماهنگ می‌کند. البته قیمت قهوه شاید کاهش پیدا کند. با تمام این تفاسیر، قهوه یک نوشیدنی کاملاً در دسترسی است که هر روز به طرفداران آن در ایران اضافه می‌شود. کافه و رستوران قسمتی از صنعت قهوه کشور هستند که الان درگیر تورم شدید شده‌اند. تورم در اجاره‌ها و تأمین مواد اولیه و پلمب شدنشان، نیروی کار کافه و رستوران را بیشتر دچار مشکل مالی می‌کند. تورم هر روز بر روی روند کافه‌ها اثر می‌گذارد.

اولین چالش بحث تأمین دانه سبز قهوه است ؛ پروسه‌ای که بحث واردات دانه‌ی سبز دارد، هر روز تغییر می‌کند. وزارت جهاد کشاورزی تغییرات زیادی را در شیوه‌ی واردات و ثبت سفارش و گمرک و تخصیص ارز را ایجاد کرده است.

هر چند وقت یکبار تصمیماتی در این خصوص گرفته می‌شود که روی تأمین و واردات تأثیر قابل توجهی می‌گذارد. واردکنندگان قهوه در سال گذشته چالش‌های بسیاری برای ثبت سفارش قهوه داشته‌اند. جلسات زیادی با جهاد کشاورزی و گمرک در خصوص قیمت قهوه وجود داشته است. خوشبختانه اخیراً این مسأله را پذیرفته‌اند اما تغییر در ساختار ثبت سفارش و شیوه‌های واردات قهوه باعث می‌شود واردکنندگان سردرگم شوند. قهوه یک محصول فصلی است و بستگی به کشور مبدا، واردکننده همیشه باید آماده ثبت سفارش باشد.

وقفه در ثبت سفارش باعث تغییر در قیمت می‌شود. دانه سبز قهوه جز ماده اولیه تولید محسوب می‌شود و اصرار داریم که جهاد کشاورزی و گمرک، این مسأله را در نظر بگیرند که به عنوان یک ماده اولیه به آن نگاه کنند. چالش مهم دیگر در صنعت قهوه بحث قهوه‌های قاچاق و تقلبی است که تأثیر منفی بر عملکرد تولیدکننده می‌گذارد. ما سعی کردیم جلو این اتفاق را بگیریم اما موفق نشدیم. امروز در کشور قهوه بدون مجوز بسیار یافت می‌شود و باعث می‌شود خیلی از مصرف ‌کننده‌ها دچار مشکلاتی شوند. مسمومیت‌های شدید و حتی مرگ برخی مصرف‌کننده‌ها در صورت قهوه غیرمجاز رخ می‌دهد.

این قهوه‌ها مواد مضری درون خود دارند. قهوه‌های قاچاق نیز مشکل دیگری هستند که چالش مهمی برای تولید شده‌اند.