قهوه و جام جهانی

بررسی سرانه مصرف و جنبه‌های فرهنگی نوشیدن قهوه در کشورهای هم‌گروه تیم ملی فوتبال ایران در جام جهانی ۲۰۲۶ — بلژیک، مصر و نیوزیلند — نیازمند ترکیب آمارهای رسمی با شناخت زمینه‌های تاریخی، اجتماعی و اقتصادی است.

در این مقاله به ترتیب به وضعیت سرانه مصرف (بر مبنای آخرین آمارهای رسمی و گزارش‌های بین‌المللی)، الگوهای مصرف خانگی و بیرون‌نشینی (HORECA)، روندهای نوظهور (شکوفایی بازار تخصصی، کپسول‌ها و توسعه کانال‌های توزیع) و نقش عوامل فرهنگی در شکل‌گیری عادات نوشیدن قهوه در هر یک از این سه کشور می‌پردازم. تحلیل‌ها مبتنی بر داده‌های سازمان‌های بین‌المللی و گزارش‌های پژوهشی معتبر است تا تصویری مستدل و کاربردی برای فعالان صنعت قهوه، پژوهشگران فرهنگی و علاقه‌مندان فراهم شود.

بلژیک — بازار بالغ با گرایش به کیفیت و کافه‌نشینی حرفه‌ای

سرانه مصرف و ساختار بازار: 

برآوردهای رسمی و گزارش‌های تجاری نشان می‌دهد که بلژیک کشوری با مصرف نسبتاً بالا نسبت به میانگین جهانی است؛ برآوردهای مختلف سرانه مصرف بین حدود ۶ تا ۶.۸ کیلوگرم قهوه در سال به ازای هر نفر را نشان می‌دهند که این مقدار نشان‌دهنده بازار بالغ و پایدار در حوزه قهوه است. داده‌های اتحادیه‌های صنعتی و تحلیل‌های بازار همچنین رشد تقاضا برای محصولات با کیفیت، قهوه‌های تخصصی و تولیدات دارای برچسب‌های پایداری (Fairtrade، Rainforest Alliance و مشابه) را گزارش کرده‌اند.

فرهنگ نوشیدن:

در بلژیک، قهوه به‌صورت روزمره در محیط‌های مختلف — خانه، محل کار و کافه‌ها — مصرف می‌شود. سنت قهوه‌نوشی در اروپا و نزدیکی فرهنگی به کشورهای حوزۀ بنلوکس و فرانسه موجب شده است که قهوه‌خانه‌ها (café) نقش مهمی در زندگی شهری ایفا کنند؛ هم‌زمان توسعه موج سوم قهوه و توجه به روش‌های دم‌آوری، منشا دانه و فرآوری سبب شده است که بازار تخصصی جای پای خود را بیش از پیش باز کند.

تقاضا برای تجربیات قهوه‌ای پیچیده (تست‌های تخصصی، سینگل‌اورجین‌ها و روش‌های استخراج متفاوت) و همچنین رشد کانال HORECA از شاخص‌های مهم بازار بلژیک است.

الگوهای رفتاری و بخش‌بندی بازار: مصرف قهوه در بلژیک متنوع است؛ بخش قابل‌توجهی از مصرف در محیط خانگی و با دستگاه‌های عصاره‌گیری کپسولی یا قهوه‌سازهای اسپرسو انجام می‌شود، اما کافه‌های مستقل و زنجیره‌ای نیز سهم بزرگی در تجربه بیرون‌خانه‌ای قهوه دارند. توجه مصرف‌کنندگان بلژیکی به منشأ و پایداری محصول فرصت‌هایی برای واردکنندگان و برشته‌کنندگان تخصصی فراهم می‌آورد.

مصر — کشوری در حال گذار؛ چای تاریخی و قهوه در رشد آهسته

سرانه مصرف و روندهای کمّی:

آمارهای بین‌المللی مبتنی بر داده‌های FAOSTAT و پایگاه‌های تحلیلی نشان می‌دهند که سرانه مصرف قهوه در مصر نسبت به بسیاری از کشورهای جهان پایین است؛ به‌عنوان مثال مقدارهای منتشرشده برای سال‌های اخیر در بازه‌ای کمتر از یک کیلوگرم در سال به ازای هر نفر گزارش شده‌اند (مثلاً حدود ۰.۳ تا ۰.۷۲ کیلوگرم بسته به منبع و سال مرجع). این ارقام نشان‌دهنده بازار نوظهور قهوه در کشوری است که سنت قوی مصرف چای و نوشیدنی‌های محلی دارد.

چارچوب فرهنگی-تاریخی:

در مصر تاریخچه‌ای طولانی از مصرف چای و نوشیدنی‌های سنتی وجود دارد؛ قهوه نیز در قالب قهوه‌های محلی (مثلاً قهوه عربی/قهوۀ سنتی) و کافه‌های محلی (ahwa) حضور داشته اما به‌صورت بازار مصرف روزمره و تجاری گسترده مانند کشورهای اروپایی یا برخی کشورهای اقیانوسیه رشد نکرده است. با این حال در سال‌های اخیر، به‌ویژه در شهرهای بزرگ مانند قاهره و اسکندریه، موجی از کافه‌های مستقل و کافی‌شاپ‌های مدرن ظهور کرده که تأکید بر تجربه نشستن، اسپرسوسازی و قهوه‌های تخصصی دارند؛ این پدیده بیشتر در میان نسل جوان شهری و طبقه متوسط رو به رشد دیده می‌شود.

چالش‌ها و فرصت‌ها:

پایین بودن سرانه مصرف در مصر ناشی از ترکیبی از عوامل است: عادات تاریخی مصرف (ترجیح چای)، ساختار درآمدی و الگوهای مصرف داخلی، و نیز ترجیحات طعمی که ممکن است با قهوه‌های غربی متفاوت باشد. از سوی دیگر، افزایش دسترسی به قهوه‌های بسته‌بندی‌شده، رشد کافه‌های مستقل و تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر الگوهای مصرف، فرصت رشد بازار قهوه را پدید می‌آورد. برای بازیگران خارجی و داخلی بازار، تمرکز بر آموزش مصرف‌کننده، تطبیق پروفایل‌های طعمی با سلایق محلی و ارائه محصولاتی با قیمت‌گذاری متناسب می‌تواند راهبردی باشد.

نیوزیلند — فرهنگ قهوه قوی و الگوی مصرف بیرون‌خانه‌ای برجسته

سرانه مصرف و وضعیت بازار:

نیوزیلند یکی از کشورهایی است که نرخ بالایی از مصرف قهوه به ازای هر نفر را ثبت کرده است؛ برآوردها (مبنی بر داده‌های FAOSTAT و تحلیل‌های بازار) سرانه‌ای در حدود دو رقمی از کیلوگرم در سال (برای نمونه حدود ۱۳.۳ کیلوگرم برای سال ۲۰۲۱ در برخی منابع) را نشان می‌دهند که بیانگر بازار بالغ و پرمصرفی است.

سطح مصرف بالای نیوزیلند موجب شده است که صنعت قهوه این کشور جایگاهی فناورانه و خلاقانه پیدا کند.

ویژگی‌های فرهنگی و محبوبیت «flat white»: نیوزیلند و استرالیا هر دو صاحب فرهنگی برجسته برای مصرف قهوه بیرون از خانه هستند؛ «فلت وایت» (flat white) یکی از نمادهای قهوه‌ای در این حوزه است و در نیوزیلند به‌عنوان نوشیدنی محبوب و غالب کافه‌ای شناخته می‌شود.

درصد بالایی از جمعیت شهری روزانه حداقل یک فنجان قهوه می‌نوشند و فرهنگ «takeaway» در کنار تجربه نشستن در کافه‌ها به‌طور هم‌زمان توسعه یافته است. وجود زنجیره‌ها و کافه‌های مستقل با استانداردهای بالا و تمرکز بر آموزش باریستا و کیفیت استخراج، یکی از عوامل تمایز بازار نیوزیلند است.

ساختار عرضه و کانال‌های کسب‌وکار:

در نیوزیلند سهم قابل‌توجهی از مصرف قهوه بیرون‌خانه‌ای از طریق شبکه گسترده کافه‌ها و رستوران‌ها تامین می‌شود. مصرف بالای روزانه و تمایل به سفارش قهوه‌های تخصصی، به‌علاوه وجود مهارت‌های قوی در جامعه باریستا و برشته‌کاران محلی، فضای نوآوری را برای محصولات جدید و خدمات مرتبط فراهم می‌آورد. برای تامین‌کنندگان خارجی، ورود به بازار نیوزیلند مستلزم تطبیق با استانداردهای کیفیت و ایجاد همکاری نزدیک با شبکه HORECA است.

مقایسه تطبیقی و تحلیل پیامدها

جداسازی بازارها بر پایه سرانه مصرف:

اگر بازارها را بر اساس سرانه مصرف طبقه‌بندی کنیم، نیوزیلند به‌عنوان بازار با مصرف بالا و بالغ، بلژیک به‌عنوان بازار با مصرف متوسط تا بالا و پویایی قهوه‌نوشی اروپایی و مصر به‌عنوان بازار نوظهور با سرانه پایین قرار می‌گیرند. این تمایزها پیامدهای روشنی برای استراتژی‌های بازاریابی، نوع محصولات پیشنهادی و کانال‌های توزیع دارد.

روندهای تقاضا و فرصت‌های تجاری:

در نیوزیلند و بلژیک تقاضای فزاینده‌ای برای قهوه تخصصی، سینگل‌اورجین‌ها و محصولات دارای نشان‌های پایداری وجود دارد؛ بنابراین واردکنندگان و برشته‌کاران می‌توانند بر ارائه کیفیت، شفافیت زنجیره تامین و خدمات آموزش متمرکز شوند. در مصر اما فرصت بزرگ در آموزش مصرف‌کننده، توسعه فرهنگ قهوه‌نوشی شهری و ارائه محصولات با قیمت و طعم مناسب محلی نهفته است. در هر سه بازار، کانال HORECA نقش محوری دارد؛ با این تفاوت که سهم آن در نیوزیلند و بلژیک نسبت به مصر بزرگ‌تر و تثبیت‌شده‌تر است.

تأثیرات فرهنگی بر ترجیحات طعمی و بسته‌بندی:

فرهنگ محلی تعیین‌کننده ترجیح طعمی (مثلاً اسپرسوهای کوتاه‌تر در اروپا، فلت وایت در نیوزیلند، و قهوه‌های شیرین یا محلی در مصر) و نوع بسته‌بندی مورد تقاضا است. بازاریابی موفق نیازمند درک این ترجیحات و تطبیق پروفایل رست و درجه آسیاب با سلایق محلی است؛ همچنین اهمیت برچسب‌های شفافیت در منشا و پایداری در بازارهای اروپایی و نیوزیلندی برجسته است.

پیامدهای سیاست‌گذاری و پایداری:

افزایش حساسیت مصرف‌کنندگان در بازارهای بالغ نسبت به پایداری و تجارت عادلانه موجب شده است که تولیدکنندگان و صادرکنندگان به استانداردهای زیست‌محیطی و اجتماعی بیشتر توجه کنند. سازمان‌های بین‌المللی و گزارش‌های سالانه بازار قهوه بر اهمیت شفافیت و توسعه پایدار در زنجیره ارزش تأکید می‌کنند؛ این موضوع برای ورود بلندمدت به بازارهای بلژیک و نیوزیلند حیاتی تلقی می‌شود.

نتیجه‌گیری تحلیلی و توصیه‌های کاربردی برای بازیگران صنعت

خلاصه وضع موجود:

نیوزیلند بازاری با مصرف سرانه بالا و فرهنگ قوی بیرون‌خانه‌ای، بلژیک بازاری بالغ با گرایش‌های افزاینده به کیفیت و پایداری، و مصر بازاری در حال رشد با ظرفیت بالای توسعه اما سرانه مصرف پایین را نمایندگی می‌کند. این تفاوت‌ها ایجاب می‌کند که استراتژی‌های ورود به بازار، محصولات و پیام‌های بازاریابی برای هر کشور به‌طور دقیق تنظیم شوند.

توصیه‌های عملی:

۱. نیوزیلند: تمرکز بر کیفیت بالا، آموزش باریستا و همکاری‌های قوی با شبکه‌های HORECA؛ ارائه سینگل‌اورجین‌های با پروفایل مشخص و بسته‌بندی مناسب برای مشتریان آگاه.

۲. بلژیک: توسعه محصولات دارای گواهی پایداری، برنامه‌های اطلاع‌رسانی دربارۀ منشأ و فرآوری دانه‌ها و ارائه تجربیات «کافه‌ای» متمایز؛ همکاری با برشته‌کاران محلی برای ایجاد پیشینه کیفیت.

۳. مصر: سرمایه‌گذاری در آموزش مصرف‌کننده، انطباق پروفایل‌های طعمی با ترجیحات محلی، و محصولات با ارزش افزوده کم اما جذاب برای بازار شهری؛ استفاده از بازاریابی دیجیتال برای هدف‌گیری نسل جوان شهری.

برای تحلیل‌های دقیق‌تر توصیه می‌شود از آخرین نسخه پایگاه داده‌های ICO و FAOSTAT (که آمارهای تاریخی و جاری مصرف را فراهم می‌آورند) استفاده شود و پژوهش‌های میدانی در سطح شهرهای کلیدی هر کشور برای دسته‌بندی مصرف‌کنندگان و درک ترجیحات طعمی انجام گیرد.

داده‌های رسمی و گزارش‌های بخش خصوصی باید به‌صورت ترکیبی به‌کار روند تا تصویر واقعی‌تری از تقاضای کنونی و روندهای آتی شکل گیرد.

در ادامه لینک چند منبع رسمی و نسبتاً معتبر (داده‌محور) برای سرانه مصرف و آمار قهوه در کشورهای Belgium، Egypt و New Zealand آورده شده است :

✅ منابع / پایگاه‌های آماری و گزارش‌ها

«Coffee Consumption Per Capita in Belgium» — پایگاه Helgi Library (منبع داده: FAOSTAT)

«Coffee Consumption Per Capita in Egypt» — Helgi Library (منبع FAOSTAT)

«Coffee Consumption Per Capita in New Zealand» — Helgi Library (منبع FAOSTAT)

«World Coffee Statistics Database» — پایگاه رسمی International Coffee Organization (ICO) برای آمار تولید، مصرف، تجارت و موجودی جهانی قهوه

«Coffee Report and Outlook April 2023» — گزارش رسمی ICO که تحولات بازار جهانی قهوه را رصد می‌کند.